Η μουσικοθεραπεία αποτελεί μία από τις πιο ελπιδοφόρες παρεμβάσεις στην αντιμετώπιση της άνοιας και της νόσου Alzheimer, ιδιαίτερα σε στάδια όπου η λεκτική επικοινωνία μειώνεται.
Η δύναμη της μουσικής να ενεργοποιεί συναισθήματα, μνήμες και γνωστικές λειτουργίες, ακόμα και όταν άλλες νοητικές ικανότητες έχουν χαθεί, είναι εντυπωσιακή και επιστημονικά τεκμηριωμένη.
Η μουσική δρα σε εκτεταμένα δίκτυα του εγκεφάλου, συμπεριλαμβανομένων του ιππόκαμπου, της αμυγδαλής και του προμετωπιαίου φλοιού, περιοχές που σχετίζονται με τη μνήμη, τα συναισθήματα και την ταυτότητα.
Παρά την εκφύλιση αυτών των περιοχών στην Alzheimer, η επεξεργασία της μουσικής φαίνεται να διατηρείται μερικώς. Έτσι, ένα αγαπημένο τραγούδι από τα νιάτα του ασθενούς μπορεί να «ξυπνήσει» αναμνήσεις και συναισθηματικές αντιδράσεις.
Κλινικές μελέτες δείχνουν ότι η μουσικοθεραπεία, μειώνει τη διέγερση, το άγχος και την επιθετικότητα.
Βελτιώνει τη διάθεση και μειώνει την κατάθλιψη σε ασθενείς. Ενισχύει τη λεκτική επικοινωνία σε άτομα που έχουν χάσει την ομιλία, μέσω ρυθμικών ή φωνητικών μοτίβων. Ενεργοποιεί τη μακροπρόθεσμη μνήμη, επαναφέροντας πρόσωπα, γεγονότα ή τραγούδια από την παιδική ηλικία. Διευκολύνει τη φροντίδα, καθώς οι ασθενείς ανταποκρίνονται πιο θετικά στο περιβάλλον και στους φροντιστές τους μετά τη μουσική.
Ενεργητική μουσικοθεραπεία, ο ασθενής συμμετέχει παίζοντας απλά όργανα, τραγουδώντας ή χτυπώντας ρυθμό.
Δεκτική μουσικοθεραπεία, ο ασθενής ακούει επιλεγμένα κομμάτια που συνδέονται με αναμνήσεις, γεγονότα ή συναισθήματα.
Προσωποποιημένη μουσική (personalized playlists), τα καλύτερα αποτελέσματα επιτυγχάνονται με μουσικές επιλογές βασισμένες στο προσωπικό ιστορικό και τις προτιμήσεις του ασθενούς.
Η μουσικοθεραπεία εφαρμόζεται σε νοσοκομεία, μονάδες φροντίδας ηλικιωμένων, αλλά και στο σπίτι, με καθοδήγηση από μουσικοθεραπευτές.
Το περιβάλλον παίζει κρίσιμο ρόλο. Ήρεμος φωτισμός, χαμηλή ένταση και επιλογή ρυθμών που ταιριάζουν στη συναισθηματική κατάσταση του ασθενούς.
Η μουσικοθεραπεία δεν «θεραπεύει» την Alzheimer, αλλά προσφέρει ποιότητα ζωής, συναισθηματική σταθερότητα και στιγμές συνείδησης σε ανθρώπους που διαφορετικά θα βυθίζονταν στη λήθη.
Η μουσική λειτουργεί ως «γέφυρα» ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν, ένας μηχανισμός επανασύνδεσης με την ίδια την ανθρώπινη υπόσταση.
Ενδεικτικές παραπομπές,
Särkämö, T., et al. (2014). Music-based interventions in dementia: Cognitive, emotional, and social benefits. Frontiers in Psychology, 5, 106.
Baird, A., & Samson, S. (2015). Music and dementia. Progress in Brain Research, 217, 207–235.
Van der Steen, J. T., et al. (2018). Music-based therapeutic interventions for people with dementia. Cochrane Database of Systematic Reviews, 7.
Götell, E., Brown, S., & Ekman, S. L. (2002). Caregiver singing and background music in dementia care. Journal of Advanced Nursing, 38(6), 658–665.