Αυτό που συνδέει την «ελευθερία» με το άγχος δεν είναι ιδιαίτερα προφανές, γιατί με την πρώτη ματιά φαίνεται να έχει μόνο θετικές συνυποδηλώσεις.
Κι όμως, η ελευθερία έχει μια σκοτεινή πλευρά. Αν τη δει κανείς από την άποψη της αυτοδημιουργίας, της επιλογής, της βούλησης και της δράσης, η ελευθερία είναι ψυχολογικά σύνθετη και διαποτισμένη με άγχος.
Είμαστε υπεύθυνοι για τον εαυτό μας, με τη βαθύτερη έννοια του όρου. Όπως το διατύπωσε ο Σαρτρ, είμαστε οι δημιουργοί του εαυτού μας. Μέσα από τις συσσωρευόμενες επιλογές, τις πράξεις και τις αποτυχίες μας να δράσουμε, σχεδιάζουμε τελικά τον εαυτό μας.
Δεν μπορούμε να αποφύγουμε αυτή την ευθύνη, αυτή την ελευθερία.
Με τα λόγια του Σαρτρ, «είμαστε καταδικασμένοι στην ελευθερία».
Η ελευθερία μας πηγαίνει ακόμα βαθύτερα από το ατομικό σχέδιο ζωής μας. Έχουμε την ευθύνη να δώσουμε μορφή και νόημα όχι μόνο στον εσωτερικό αλλά και στον εξωτερικό κόσμο. Ερχόμαστε σε επαφή με τον εξωτερικό κόσμο μόνο όπως τον επεξεργάζεται ο νευρολογικός και ο ψυχολογικός μας εξοπλισμός. Η πραγματικότητα δεν είναι καθόλου όπως τη φανταζόμασταν στην παιδική μας ηλικία – δεν μπαίνουμε σε έναν καλά δομημένο κόσμο.
[…]Αν όμως ελπίζουμε σε πιο σημαντική θεραπευτική αλλαγή, πρέπει να ενθαρρύνουμε τους θεραπευόμενους ν’ αναλάβουν την ευθύνη — ν’ αντιληφθούν δηλαδή πώς συμβάλλουν οι ίδιοι σε όσα τούς ταλαιπωρούν.
Irvin Yalom, Το δώρο της ψυχοθεραπείας, εκδ. ΑΓΡΑ, 2004